خاموت (Stirrup) چیست؟
خاموت چیست ؟ خاموت، یک حلقه بسته از میلگرد می‌باشد؛ که برای نگه داشتن میلگردهای اصلی در یک ساختار RCC، در ستونها یا تیرها استفاده می‌شود. که در مهار جابجایی نسبی آرماتورها در هنگام قالب ریزی و همچنین در طول عمر طراحی یک عضو RC مفید می‌باشند. در واقع خاموت‌ها در یک ستون، به صورت عرضی یا افقی، از میلگردهای اصلی در برابر خمش جلوگیری می‌کنند. اما هنگامی که این محصول در تیرآهن‌ها استفاده می‌شود، به عنوان آرماتور برشی یا عرضی شناخته می‌شود؛ زیرا در برابر نیروی برشی مقاومت می‌کند. این نوع میلگرد، بسته به نوع طراحی و شکل عضو تحمل بار، اشکال مختلفی دارد؛ مانند دایره‌ای، چند ضلعی، خاموت باز (رکابی) و تراورس. با این حال، متداول‌ترین شکل خاموت در ساخت و ساز، معمولا مستطیل یا مربع می‌باشد.
در حقیقت، این محصول به طور مؤثر در توزيع عوامل بارگذاري، در ميان آرماتورهايي كه به هم متصل مي‌شوند و همچنين افزایش تعامل‌هايي كه بين آن‌ها اتفاق مي‌افتد، كمك مي‌كنند. معمولاً خاموت‌ها، با استفاده از مفتول مخصوص به آرماتورهای طولی گره خورده و در نهایت، با یک سطح مقطع معین به آرماتورها وصل می‌شوند تا یک ماتریس واحد تشکیل شود.
انواع خاموت‌ها در ستونها و تیرها:
بر اساس ماهیت ساخت و ساز، انواع خاموت‌های به کار رفته در تیرها و ستونها در زیر آورده شده است:
- خاموت تک شاخه (تنگ باز)
- خاموت دو شاخه (تنگ بسته)
- خاموت چهار شاخه (تنگ بسته)
- خاموت شش شاخه (تنگ بسته)
خاموت‌های دو شاخه، برای تیرآهن‌های معمولی با عرض نسبتاً کوتاه مناسب است. در حالی که یک خاموت چند شاخه (چهار یا شش شاخه)، برای تیرهایی با عرض جان طولانی‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرد. توصیه می‌کنیم که در شرایط مجاز از خاموت‌های چند شاخه استفاده کنید؛ زیرا کنترل ترک برشی را افزایش می‌دهند، ترک‌های جداکننده طولی را بهتر کنترل می‌کنند و به برقراری انتقال برش از طریق درهم بستگی متراکم کمک می‌کنند. در غیر این صورت، استفاده از خاموت‌های دو شاخه تا زمانی که طرح ریزی مناسب باشد، قابل قبول و اقتصادی‌تر است.
چرا از خاموت استفاده کنیم؟
- مقاومت فشاری ستون را افزایش می‌دهد.
- شکل پذیری ستون را بهبود می‌بخشد.
- از خم شدن و کمانش آرماتورهای اصلی در ستون جلوگیری می‌کند.
- در زمان بتن ریزی مانع از حرکت آرماتورهای اصلی می‌شود.
- باعث بهبود اتصال میلگردهای به کار رفته در ستون می‌شود.
- تأمین بستر عرضی در میلگردهای طولی.
- ایجاد مقاومت در برابر برش و پیچ خوردگی.
- در طول ساخت و ساز، میلگردهای طولی را نگه می‌دارد.
- بتن موجود در مرکز را محصور می‌کند و به این ترتیب قابلیت شکل پذیری و استحکام را بهبود می‌بخشد.
- مانع از کمانش ناگهانی میلگردهای منفرد می‌شود.
اهداف استفاده از خاموت در ساخت و ساز:
1. خاموت‌ها، معمولاً از یک قطعه فولادی مستطیل شکل ساخته شده‌اند؛ که به دور میلگردهای موجود در تیرآهن‌ها پیچیده می‌شوند. همانطور که در بالا اشاره شد؛ این محصول، به حفظ میلگردهای اصلی در جای خود کمک کرده و از خم شدن ستونها و تیرها جلوگیری به عمل می‌آورند.
2- خاموت‌ها، گاهی اوقات به صورت مورب و غالباً به صورت عمودی قرار می‌گیرند. این کار برای جلوگیری از شکست برشی انجام می‌شود؛ که معمولاً در ترک‌های ایجاد شده در تیرها به صورت مورب یا قطری است. علت اصلی برش مورب، فشردگی و کشش ناشی از تنش‌های عرضی و عمودی است. تنش مورب زمانی رخ می‌دهد که فشرده سازی بتن نسبت به تنش موجود در آن قوی‌تر باشد.
3- فاصله خاموت در امتداد تیرآهن بسیار مهم است؛ و باید در حالت ایده آل توسط طراح مشخص شود. این امر، به تولید خاموت در این زمینه کمک خواهد کرد. لازم به ذکر است که این محصولات، معمولاً در مکان‌هایی قرار می‌گیرند که به علت تحمل بار زیاد، احتمال برش بالا است.
4- میدانیم که بتن توسط میلگردهای فولادی، مستحکم ساخته می‌شود. هرچند از خاموت‌ها برای نگه داشتن هر چیزی در یک خط مستقیم استفاده می‌شود. در کل، این محصولات، به نظم سازه کمک می‌کنند و در نقاط حساس، از آسیب پذیری احتمالی که در طول زمان به علت استفاده از خاموت به وجود می‌آید؛ جلوگیری کرده و به استحکام سازه می‌افزایند.
5- میلگردهای فولادی نسبت به خاموت‌ها قوی‌تر می‌باشند. هرچند، بارها دیده شده که از خاموت‌ها به همراه میلگرد استفاده می‌کنند. هنگامی که میلگرد به عنوان استخوان‌های بتن عمل می‌کند، خاموت به میلگرد کمک می‌کند تا راست و عمودی بماند و پشتوانه مستحکمی برای ستون بتونی که در آن قرار گرفته است فراهم کند.
6- خاموت‌ها، به ایجاد مقاومت مورد نیاز کمک می‌کنند. هنگامی که فشار از بالا بر روی ستون اعمال می‌شود، این محصولات مانند تاندون عمل می‌کنند. آن‌ها از میلگردهای اصلی فولادی و بتن جهت تحمل مقادیر شدید بار پشتیبانی می‌کنند.
