آشنایی با کلید فولاد ، کتاب مقدس حوزه فولاد و متالورژی !

کلید فولاد مرجع و بانک اطلاعات علمی، فنی و تجاری مرتبط با فولادها برای مهندسین سراسر دنیا می‌باشد. اطلاعات کاملی از ترکیب شیمیایی، خواص مکانیکی، روش‌های تولید، کاربرد، نام تجاری و تولیدکننده‌های مربوطه در این کتاب جمع آوری شده‌است. نرم افزار این کتاب نیز برای دسترسی آسان‌تر کاربران نیز قابل استفاده است. امروزه استفاده گسترده از فولادها درکلیه صنایع مستلزم داشتن اطلاعات کافی و اساسی در زمینه فولادها و کاربردهای آن‌هاست. دراین مقاله به معرفی کلیدفولاد و چگونگی استفاده از آن پرداخته شده‌است.

آشنایی با فصل های کتاب کلید فولاد

19 فصل از این کتاب به صورت زیر تقسیم بندی می‌شود:

فصل 1:

ویژگی‌ها و خواص چهار دسته از فولادها که عبارتند از فولادهای ساختمانی غیرآلیاژی، فولادهای سخت شونده سطحی (فولادهای سمانته)، فولادهای نیتروژن دهی شده و فولادهای خوش تراش.

فصل 2:

مشخصات و ویژگی‌های فولادهای عملیات حرارتی شونده و فولادهای بلبرینگ.

فصل ۳:

مشخصات و ویژگی‌های فولادهای فنر، فولادهای سخت شونده سطحی و فولادهای اکسترود سرد شده.

فصل 4:

خواص و مشخصات سه گروه از فولادها شامل فولادهای با تافنس (چقرمگی) مناسب در دماهای کمتر از صفر درجه سانتی‌گراد، فولادهای مخازن هیدروژنی تحت فشار و فولادهای مقاوم به حرارت برای ساخت قطعات ماشین آلات.

فصل ۵:

ویژگی‌ها و مشخصات سه دسته فولادهای ریزدانه ساختمانی، فولادهای ساختمانی با مقاومت مناسب در هوا و فولادهای ریزدانه مناسب برای تغییرشکل سرد.

فصل ۶:

فولادهای ساختمانی و ماشین سازی و تطبیق مشخصات آنها با استانداردهای استانداردهای غیر آلمانی مانند استانداردهای آمریکایی (ASTM/SAE/AISI)، فرانسوی (AFNOR)، بریتانیایی (B.S.)، ژاپنی(JIS)، روسی(GOST)، (UNI)سوئدی (SS)، اسپانیایی (UNE،  ایتالیایی (UNI) و ارائه مشخصات و ویژگی‌های آن‌ها.

فصل ۷:

مشخصات دو دسته از فولادها شامل فولادهای ابزار کربنی و فولادهای تندبر.

فصل ۸:

مشخصات فولادهای ابزار سرد کار شامل فولادهای ابزار کربنی و فولادهای تندبر.

فصل ۹:

مشخصات فولادهای ابزار گرم کار.

فصل 10:

فولادهای ابزار کشورهای غیرآلمانی و مقایسه استانداردها. هم‌چنین برخی از فولادهای ابزار معرفی شده در فصل های 7 تا ۹ با استانداردهای غیر آلمانی از جمله استانداردهای آمریکایی (ASTM/SAE/AISI) روسی (GOST) ،ژاپنی (JIS) ، بریتانیایی (B.S.) ، فرانسوی (AFNOR)، ایتالیایی (UNI)، اسپانیایی (UNE) ، سوئدی (SS) تطبیق داده شده‌است، نام این فولادها در آن استانداردها و ترکیب شیمیایی آن‌ها معرفی شده‌است.

فصل 11 :

مشخصات و خواص دو گروه از فولادها که عبارتند از فولادهای سوپاپ (شیرآلات و دریچه ها) و فولادها و آلیاژهای مقاوم به حرارت.

فصل 12 :

خواص، مشخصات  و ویژگی های سه گروه از فولادها که عبارتند از فولادهای غیر مغناطیسی، فولادهای آلیاژی و نسوز.

فصل 13 :

خواص و ویژگی‌های فولادهای زنگ نزن کار شده

فصل 14 :

مشخصات و خواص فولادهای زنگ نزن تولید شده به روش ریخته‌گری و فولادهای نسوز تولید شده به روش ریخته‌گری.

فصل 15 :

مشخصات فیلرهای جوشکاری مورد استفاده برای برخی از فولادهای زنگ نزن، نسوز، غیر مغناطیس، با تافنس مناسب در دماهای زیر صفر و فولادهای ریختگی و معادل این فیلرها در استاندارد انجمن جوشکاری آمریکا (AWS).

فصل 16:

معرفی برخی از فولادهای زنگ نزن و نسوز مهم بیان شده در فصل های ۱3 و ۱4 و تطبیق آنها با استانداردهای غیر آلمانی از جمله استانداردهای آمریکایی (ASTM/SAE/AISI) روسی (GOST) ،ژاپنی (JIS) ، بریتانیایی (B.S.)، فرانسوی (AFNOR)، ایتالیایی (UNI)، اسپانیایی (UNE) ، سوئدی (SS) و بیان ترکیب شیمیایی و خواص آن‌ها.

فصل 17:

این فصل از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اول، لیست شدن فولادها به ترتیب شماره مواد آن‌ها در DIN EN و اطلاعاتی یک سطری شامل نام استاندارد آن فولاد در DIN EN، شماره استاندارد DIN EN آن، ترکیب شیمیایی و نام گروه از کلید فولاد که در آن مشخصات و ویژگی‌‌های این فولادها در آن بیان شده است. همچنین، لیست همه فولادهای دارای شماره مواد ذکر شده‌ که به مشخصات برخی از آن‌ها در مطالب قبلی کلید فولاد اشاره نشده‌است. در بخش دوم، نام شرکت های تولید کننده هر فولاد بر حسب شماره مواد آن‌ها ذکر شده‌است.

فصل 18:

نام، مشخصات و نشانی تولید کنندگان آلمانی محصولات فولادی و اختصاص یک کد به آنها به صورت D-XXX  که حروف انتهایی XXX شامل سه رقم 0 تا 9 است. برای مثال شرکت معروف بوهلر با کد D-071 مشخص شده‌است.  در ادامه شکل (میلگرد، مقاطع، ورق، تسمه، سیم، لوله و ...) و فرایند ساخت (مثل ریخته گری، نورد، آهنگری، اکستروژن، ماشینکاری و غیره) محصولات تولیدی این شرکت ها بیان شده‌است. در نهایت نیز نام تجاری مرسوم فولادهای تولید کنندگان آلمانی و معادل آن در کلید فولاد توضیح داده شده‌است.

فصل 19:

نام و نشانی برخی تولیدکنندگان غیر آلمانی فولاد از کشورهای مختلف بیان شده‌است و به آن ها نیز یک کد به صورت YY-XXX اختصاص یافته که دو حرف YY کد حروفی کشور سازنده است برای مثال US کد کشور آمریکا و CZ کد کشور جمهوری چک بوده و XXX شامل سه عدد 0 تا ۹ دقیقاً مانند کد شرکت‌های تولیدکننده آلمانی است. در ادامه، نامگذاری‌های تجاری و استانداردهای غیر آلمانی مربوطه معرفی و به ترتیب عدد و حروف مرتب شده‌اند و در مقابل آن‌ها، شماره صفحه و شماره ردیف نیز برای جستجوی راحت تر آن در کلید فولاد و کد شرکت تولید کننده نیز ذکر شده‌است. اگر نام تجاری یک فولاد یا نام آن در استانداردهای غیرآلمانی در اختیارباشد، با رجوع به این فصل از کلید فولاد و با جستجوی نام فولاد، کشور و شرکت تولید کننده را ، و سپس مراجعه به شماره صفحه ای که در آن توضیحات بیشتری در خصوص این فولاد ارائه شده‌است، بر اساس شماره ردیف مشخص شده در جدول، معادل آلمانی آن فولاد و ترکیب شیمیایی آن را می‌توان یافت. روش انتخاب شماره فولاد بر اساس استاندارد EN 10027-2 می‌باشد.

تعیین مشخصات فولاد

با توجه به اطلاعات اولیه موجود، می‌توان اطلاعات فولاد مورد نظر را از یکی از روش‌های زیر بدست آورد:

1- تعیین خواص و ویژگی‌های فولادهای آلمانی براساس شماره استاندارد

با مراجعه به قسمت a-17 به دلیل اینکه در این بخش فولادها براساس شماره مواد مرتب شده‌اند. اطلاعاتی مانند علامت مشخصه استاندارد DIN یا EN تعریف کننده فولاد و ترکیب شیمیایی فولاد مورد نظر رامی‌توان به راحتی یافت.

2- تعیین مشخصات فولادها براساس نامگذاری

برای این نوع جستجو، از دو بخش 18 و 19 استفاده می‌گردد. اگر استاندارد فولاد مورد نظر آلمانی باشد، می‌بایست به فصل 18 و در غیر این صورت، باید به فصل 19 مراجعه شود. بخش سوم فصل 18 لیستی است از نامگذاری فولادهای آلمانی که برمبنای اعداد وحروف مرتب شده‌ است. با دانستن نام فولاد به راحتی می‌توان به شماره و گروه و کد تولیدکننده‌های اصلی فولاد مورد نظر دست پیدا کرد.

با داشتن شماره مواد فولاد به فصل a-17 مراجعه و براساس مطلب توضیح داده شده در روش اول، سایر مشخصات فولاد را می‌توان پیدا کرد. اگر فولاد مورد نظر غیرآلمانی باشد، باید به بخش دوم فصل 19مراجعه شود. در این بخش، فولادها بر مبنای اعداد و حروف الفبا مرتب شده و در مقابل هر فولاد، شماره صفحه و شماره ردیف نام کشور تولید کننده و همچنین کد اختصاری عمده‌ترین تولید کننده آن ارایه شده‌است. با در دست داشتن نام فولاد نیز بر استاندارد یک کشور خارجی، می‌توان براساس شماره صفحه و شماره ردیف به اطلاعات فولاد مورد نظر دست یافت. میتوانید برای یادگیری بیشتر در اینباره، مقاله نحوه نامگذاری فولادها بر اساس استانداردهای مختلف را مطالعه کنید.

3-تعیین مشخصات فولادها براساس کاربرد آن

چنانچه بخواهیم فولادی را بر مبنای کاربردهای مورد استفاده آن بیابیم، ابتدا باید با استفاده از فهرست کتاب کلید فولاد، گروه فولاد مورد نظر را پیدا کنیم. سپس با توجه به کاربردهای فولادهای معرفی‌شده در فصل مربوطه، شماره استاندارد فولاد مورد نظر را می‌توان یافت. همچنین با بدست آوردن استاندارد فولاد می‌توان به سایر مشخصات فولاد نیز دست یافت.

4- تعیین مشخصات فولادها بر اساس ترکیب شیمیایی

مشحص نمودن خواص فولادهای آلیاژی بر اساس ترکیب شیمیایی به دو روش امکان‌پذیر است:

الف – با دانستن گروه آلیاژی فولاد، مشخصات آن را می‌توان بر اساس ترکیب شیمیایی آن تعیین نمود. همچنین با مراجعه به گروه مربوطه و جستجو در آنالیز شیمیایی فولادهای آن گروه، می‌توان آلیاژ مشابه به آنالیز مورد نظر را پیدا کرده و سایر مشخصات آن را با توجه به شماره مواد آن بدست آورد.

ب – اگر بتوان محدوده شماره مواد یا نامگذاری فولاد را براساس ترکیب شیمیایی آن تعیین نمود، می‌توان با استفاده از فصل 17 یا 18 به سایر مشخصات فولاد دست یافت.

5- تعیین کد اختصاری شرکت‌های تولید کننده یک فولاد مشخص

اگر فولاد مربوطه ساخت آلمان باشد، می‌توان با در دست داشتن شماره مواد آن با مراجعه به فصل a-17 کد اختصاری شرکت‌های تولید کننده آن را یافت. اگر به جای شماره، علامت مشخصه آن را داشته باشیم، می‌توانیم به بخش سوم فصل 18 مراجعه کنیم. اگر فولاد مورد نظرتولید کشوری غیر از آلمان باشد،از بخش دوم فصل 19، امکان دسترسی به کد اصلی‌ترین تولیدکننده آن وجود دارد.

6- تعیین نام و آدرس و سایر مشخصات شرکت‌های تولید کننده

همان‌گونه که اشاره شد، در فصول b-17 و 18 و 19 برای هرکدام از فولادها فقط کد اختصاری تولید کننده‌های آن فولاد ارایه شده اند، اطلاعات جامع تر درباره این تولید کنندگان را می‌توان از فصول 18 و 19 بدست آورد.

7- تعیین شکل محصولات فولادی و روش تولید آن‌ها در شرکت‌های آلمانی

در بخش دوم از فصل 18 لیستی براساس شکل محصول و روش تولید آن ارایه شده‌ که به بررسی امکان تولید یا عدم تولید انواع مختلف فولادها توسط شرکت‌های آلمانی می‌پردازد. این لیست بر  مبنای کد اختصاری شرکت‌های تولید کننده مرتب شده‌است، با در دست داشتن کد اختصاری تولید کننده و با توجه به نوع فولاد، شکل محصول و روش تولید آن را می‌توان تعیین کرد که آیا محصول مورد نظر توسط شرکت مورد نظر تولید می‌شود یا خیر.

8- تعیین فولاد معادل در استانداردهای کشورهای مختلف

در صفحات انتهایی از سه فصل 6 و 10 و 16 لیستی از فولادهای معادل در استانداردهای چند کشور صنعتی ارایه شده است. این لیست بر اساس شماره مواد مرتب شده و با استفاده از این لیست می‌توان به برخی از فولادهای معادل در استانداردهای کشورهای مختلف دست یافت.